De ziekte van Lyme en andere tekenbeetziekten kunnen zeer gevaarlijk zijn voor mensen. Teken komen niet uitsluitend voor in bossen, maar zijn overal te vinden waar natuur is: in achtertuinen, stadsparken, duinen, maar ook op golfbanen! Om die reden is de NGF een structurele samenwerking aangegaan met de Stichting Tekenbeetziekten en de Nederlandse vereniging voor Lymepatiënten om gezamenlijk golfers te informeren over risico’s en het voorkomen daarvan.

Beter voorkomen dan genezen

Alleen al in Nederland worden jaarlijks zo’n 1,5 miljoen mensen gebeten door een teek. Teken kunnen actief zijn bij temperaturen boven de 5-7 graden. In 2014 nog kregen 23.500 mensen een rode ring- of vlekvormige uitslag op de huid, wat duidt op de ziekte van Lyme.

De ziekte van Lyme kan opgelopen worden door een beet van een met de Borrelia-bacterie besmette teek. Indien niet tijdig gediagnosticeerd en behandeld, kan de ziekte van Lyme een ernstige, invaliderende en chronische ziekte worden. Preventieve maatregelen, controleren op teken na een rondje op de baan, de teek snel verwijderen en weten op welke symptomen je moet letten, zijn essentieel om de kans op de ziekte van Lyme te minimaliseren.
Omdat voorkomen beter is dan genezen volgt hieronder een stappenplan om de kans op een tekenbeet en eventuele ziekte zo klein mogelijk te maken.

Stap 1 – Voorkomen

• Draag lichaam bedekkende, lichtgekleurde kleding. Teken zijn hierop goed zichtbaar.
  • Lange broek.
  • Gesloten schoenen.
  • Broekspijpen in de sokken.
  • Shirt met lange mouwen.
  • Shirt in de broek.
  • Kleine kinderen een petje.
  • Gebruik eventueel speciale geïmpregneerde teekwerende kleding.
  • Blijf zo veel mogelijk op de wandelpaden.
  • Vermijd het lange gras en struikgewas.
  • Neem een tekenverwijderaar mee. (zie afbeelding 3)

Stap 2 – Herkenning en controle

Foto: Verschillende teken: volwassen vrouwtje, volwassen mannetje, nimf, larve

• Voorkeursplekken voor teken zijn met name de vochtige lichaamsplekken en plekken met een dunne lichaamshuid.
  • Tussen de tenen.
  • Knieholtes en liezen.
  • Bilspleet.
  • Oksels.
  • Nek en haarlijn.
  • Achter de oren.
  • Controleer ook je kleding op teken.

Stap 3 – Verwijderen

• Verwijder de teek zo snel mogelijk, dit verkleint de kans dat geïnfecteerde teken ziektes overdragen. Snel verwijderen is géén garantie dat de teek niet kan besmetten!
• Irriteer de teek niet met zeep, alcohol of vuur e.d.; dit verhoogt de kans op besmetting doordat de teek zijn maaginhoud in de bloedbaan uitspuugt.
• Verwijder de teek met een speciale tekenverwijderaar, zoals een tekenverwijderkaart, tekenlepel of puntig pincet. 
• Pak de teek zo dicht mogelijk op de huid bij de kop vast en trek die langzaam uit de huid, zonder te draaien, te knijpen of de teek te beschadigen. (zie afbeelding 3)
• Desinfecteer het bijtwondje na verwijdering van de teek met alcohol 70% of met jodium. De tekenverwijderaar kan na gebruik in kokend water worden gedesinfecteerd. 
• Noteer datum en plaats van de tekenbeet op het lichaam en maakt een foto van de beetplek.
• Meld de tekenbeet bij de huisarts.
• Meld de tekenbeet via www.tekenradar.nl, dit helpt het onderzoek naar tekenbeten in Nederland.

De tekenverwijderaar is te koop via deze link.

Stap 4 – Controle op symptomen

• Houd de beetplek tenminste 12 weken goed in de gaten.
• De ziekte van Lyme met erythema migrans (EM). Bij besmetting kan er dagen tot weken na de tekenbeet een groter wordende rode vlek/kring (bij gekleurde mensen een blauwe of gelige vlek/kring – een zogeheten erythema migrans (EM) – op of in de buurt van de beetplek verschijnen. Ga dan onmiddellijk naar de huisarts en vraag om een antibioticakuur. Testen is bij het verschijnen van een EM overbodig. Maak een foto van de vlek.
• De ziekte van Lyme zonder erythema migrans (EM). Als je besmet raakt, kun je weken tot maanden na de besmetting griepachtige klachten krijgen, maar dat kan ook uitblijven. Maanden tot jaren later kun je zeer diverse klachten krijgen. Het is dan moeilijk om de juiste diagnose te krijgen. Hieronder enkele van de vroege symptomen.
  • Griepachtige klachten, zoals koorts, rillingen, vermoeidheid, keelpijn, spierpijn, stijve nek, gewrichtspijnen en hoofdpijn.
  • Borrelia lymfocytoom, blauwrode, vast aanvoelende zwelling op onder andere oorlel, tepel, scrotum.

Een aantal fabels ontkracht

• De ziekte van Lyme kan al binnen 24 uur na de beet worden overgedragen. De teek zo snel mogelijk verwijderen is van belang. Wacht niet tot dat je bij de huisarts terecht kunt.
• Zonder reactie/kring op je huid (EM) kun je dus ook de ziekte van Lyme hebben opgelopen. Slechts 30 tot 70 procent van de mensen die de ziekte van Lyme oploopt, krijgt een EM. 
• Het verdwijnen van de EM zegt niets over het verdwijnen van de bacterie in het lichaam.
• (Her)testen is bij het verschijnen van een EM niet nodig, direct behandelen wel.
• Het lichaam heeft een tijd nodig om antistoffen aan te maken, dus serologisch testen zijn de eerst 6 tot 8 weken zeer onbetrouwbaar.
• Een negatieve testuitslag kan de ziekte van Lyme niet uitsluiten.
• Een antibioticakuur van 10 tot 14 dagen blijkt lang niet altijd voldoende om de ziekte van Lyme te genezen. Dit geldt met name voor laat ingezet behandelingen. Begin zo snel mogelijk, het liefst binnen één maand, na het oplopen van de tekenbeet met behandelen
• Profylactische behandeling met twee tabletten Doxycycline na een tekenbeet biedt onvoldoende garantie dat je niet de ziekte van Lyme ontwikkelt en wordt daarom afgeraden.